Ο Έλληνας καταναλωτής του σήμερα.

Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’70, όταν ο πατέρας έπρεπε να κατέβει στην πόλη.
Ήταν μία επίσκεψη σημαντική, που πραγματοποιούταν  έξι φορές το χρόνο, κάθε χρόνο. Και πάντα, πριν φύγει, παιζόταν ακριβώς η ίδια σκηνή. Πάντα με τον ίδιο πανομοιότυπο τρόπο. «Η γιαγιά τον σταύρωνε, του ευχόταν καλό δρόμο, του έδινε κάτι για κολατσιό, και δεν το κουνούσε ρούπι, ωσότου εκείνος χαθεί στη στροφή του δρόμου». 

Εκεί, κάπου στα τέλη του ’70, σ’ ένα ταξίδι, σε μία πόλη, μόλις 25 χιλιόμετρα μακριά.

Πριν λίγες ημέρες, έλεγα στον πατέρα μου για ένα πολύ ωραίο κατάστημα που επισκέφθηκα στο κέντρο του Λονδίνου, το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Και μόλις χθες, ο γιος μου, μου διηγιόταν με λεπτομέρειες, πώς φτιάχνουν το καλύτερο σούσι, σ’ ένα μικρό χωριό στην Ιαπωνία,  χωρίς να έχει πάει ποτέ εκεί. Εμπειρία ζωής, από ένα ταξίδι αστραπή στην άκρη του κόσμου, καθισμένος απλά μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή του, περιηγούμενος στο διαδίκτυο.

Πόσο γρήγορα άλλαξαν τα πράγματα.
Πόσο μικρός είναι πια ο κόσμος. «Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας».

Κάποτε, η επιχείρηση περνούσε απ’ τον πατέρα στο γιο, έχοντας ακριβώς τα ίδια προϊόντα στα ράφια. Την ίδια ταμπέλα στην πόρτα, τους ίδιους πελάτες, την ίδια πολιτική.

Κάποτε, εάν έκλεινες ραντεβού με τους φίλους σου για σινεμά, και τους έλεγες ότι την ίδια μέρα το πρωί θα πεταγόσουν στη Ρώμη για δουλειές, και το βραδάκι στις οχτώ θα συναντιόσασταν στο φουαγιέ του κινηματογράφου, θα σε περνούσαν για τρελό.

Τα τελευταία 30 χρόνια, οι άνθρωποι, κυρίως «οι Δυτικοί», ταξίδεψαν όσο ποτέ.
Είδαν άλλες χώρες, άλλους λαούς, άλλες αγορές. Γνώρισαν, έμαθαν, σύγκριναν.

Το Internet εξαφάνισε μαζί με τις αποστάσεις, και όλες τις παραδοσιακές αντιλήψεις σχετικά με τις συνήθειες πραγματοποίησης αγορών για προϊόντα και υπηρεσίες.
Κάποτε, πηγαίναμε «βόλτα στα μαγαζιά». Σήμερα, «σερφάρουμε» ατέλειωτες ώρες στα ηλεκτρονικά καταστήματα.

Στις μέρες μας ο καταναλωτής άλλαξε. Ενίσχυσε δραστικά το πιο δυνατό του όπλο, τη Σύγκριση, κι έτσι αρματωμένος, «συμφωνεί» με το προϊόν που τελικά αγοράζει, μόνον αφού πρώτα ψάξει, ερευνήσει και συγκρίνει τα πάντα γύρω απ’ αυτό. Εύκολα, γρήγορα, και προπαντός ανώδυνα. Απ’ το σαλόνι του σπιτιού του, ή κουβεντιάζοντας με τους φίλους του σε κάποιο ατμοσφαιρικό καφέ, με πρόσβαση wi-fi.  
Πλέον, κανείς δε μπορεί να του πουλήσει φύκια για μεταξωτές κορδέλες.

Ο καταναλωτής ωρίμασε. Έγινε σοφότερος, και «προσπέρασε την αγορά».
 
Η έκρηξη στις μεταφορές και στις τηλεπικοινωνίες, γνωστή και ως παγκοσμιοποίηση, δημιούργησε μία  «Μετακαταναλωτική Κοινωνία». Μέχρι χθες, στην Ελλάδα, και σε ένα μεγάλο ποσοστό και στον υπόλοιπο Δυτικό κόσμο, καταναλώναμε με μανία χωρίς να το πολυσκεφτόμαστε.
Αγοράζαμε βίλες, λιμουζίνες, σκάφη, επτάστερα ξενοδοχεία σε ειδυλλιακούς προορισμούς, πανάκριβα ρούχα, κοσμήματα & αξεσουάρ. Και φυσικά, από καμία γκαρνταρόμπα δεν έλλειπε σχεδόν ποτέ, το συνώνυμο της θηλυκής φινέτσας, το σκέρτσο τσαντάκι με το σήμα κατατεθέν του Louis Vuitton.
Καταναλώναμε αδιάκοπα και σε μεγάλες ποσότητες, ατενίζοντας με αισιοδοξία το μέλλον, κάνοντας όνειρα και τρέφοντας προσδοκίες για ένα καλύτερο αύριο. Ένα αύριο, με ακόμα μεγαλύτερη και πιο "πολυτελή" κατανάλωση. Κι όλα αυτά, μέχρι και πριν από δύο χρόνια. Μένοντας σταθεροί σε μια ανοδική πορεία 35 ετών, χωρίς ιδιαίτερους προβληματισμούς και μεγάλα ανεβοκατεβάσματα στην καθημερινότητα.

Και ξαφνικά ένα πρωί ήρθε η ύφεση. Και χάσαμε τα μέτρα και τα σταθμά. Τα όνειρα και τις προσδοκίες. Σταματήσαμε να σκεφτόμαστε για ένα καλύτερο μέλλον, και αρχίσαμε να προσπαθούμε απλά να επιβιώνουμε στο παρόν.

Τα πάντα άλλαξαν. Το ίδιο και οι καταναλωτικές μας συνήθειες. Πλέον, διατηρώντας την αδράνεια από την προ ύφεσης εποχή, αγοράζουμε για το παρόν ή το απολύτως βραχυπρόθεσμο μέλλον, έχοντας «λίαν χαμηλή εμπιστοσύνη» σε όλους και τα πάντα διαθέτοντας μία κατά πολύ μικρότερη τσέπη.

Η κατανάλωση όμως δεν πέθανε, απλά άλλαξε.

Γιατί η κατανάλωση βασίζεται σε αξίες, οι οποίες με τη σειρά τους βασίζονται σε ανάγκες. Και όταν σε απότομες ανόδους ή καθόδους της οικονομίας & της κοινωνίας οι ανάγκες αλλάζουν, ταυτόχρονα αλλάζουν και οι αξίες στο μυαλό του καταναλωτή. Τότε ο καταναλωτής ψάχνει να βρει τα προϊόντα εκείνα, που διαθέτουν αυτές τις μοναδικές αξίες, οι οποίες ικανοποιούν πλέον τις καινούργιες του διαφορετικές ανάγκες.
Αυτό δεν είναι τίποτα άλλο, απ’ το φαινόμενο της αγοράς, που περιγράφεται τον τελευταίο καιρό από πολλούς, με τη φράση καραμέλα « η Κρίση είναι Ευκαιρία», αλλά σε ελάχιστους είναι απόλυτα γνωστή η ακριβής σημασία της και η πραγματική της διάσταση.

Την περίοδο αυτή, οι Έλληνες μιλούν για μία πρωτόγνωρη κατάσταση, μια τεράστια καταστροφή που όμοιά της δεν έζησε ποτέ η χώρα.

Οι Έλληνες ξεχνούν, ή ίσως δεν γνωρίζουν, ή απλά εσωστρέφονται. Παρόμοιοι οικονομικοί κύκλοι έχουν λάβει χώρα σε αυτόν τον τόπο, σε αυτόν τον πλανήτη, σε αυτή τη μεγάλη παγκόσμια αγορά, πολλές φορές στο παρελθόν.
Απλά αφορούσαν κάποιες άλλες εποχές, κάποιους άλλους Έλληνες ή κάποιους άλλους Πολίτες αυτής της Γής.  Βέβαια, η αλήθεια είναι, ότι το μοντέλο της  παγκόσμιας οικονομίας, που καθορίστηκε λίγο μετά τη λήξη του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, δεν γνώρισε ίσως ποτέ κάτι παρόμοιο σε μέγεθος και έκταση.

Όλα όμως τα οικονομικά μοντέλα, αριθμώντας μία ιστορία τουλάχιστον 3000 ετών από τον τότε γνωστό κόσμο μέχρι τις μέρες μας, πέρασαν πολυάριθμες & ποικίλες ανόδους και καθόδους. Κάποια εξαφανίστηκαν τελείως, άλλα πάλι γνώρισαν αλλαγές, καινούργια γεννήθηκαν και κάποια άλλα εξελίχθηκαν, διαμόρφωσαν κοινωνίες & αγορές, και θα συνεχίσουν διαρκώς να εξελίσσονται και να υπάρχουν. Σε μια τροχιά χωρίς τέλος, όπου η ιστορία επαναλαμβάνεται, με βασικό πρωταγωνιστή τον άνθρωπο.

Τον άνθρωπο που παρατηρεί, καταγράφει, ορίζει νόμους & κανόνες, και επιλέγει είτε να τους συμβουλεύεται & να τους ακολουθεί, είτε να εθελοτυφλεί και να ζει στην πολυπλοκότητα.    

Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε, ότι όσο υπάρχουν άνθρωποι θα υπάρχουν και ανάγκες. Και όσο υπάρχουν ανάγκες θα δημιουργούνται αξίες.

Και όσο οι αξίες που δημιουργούνται ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των ανθρώπων, ανάλογα με την εποχή, την κοινωνία  και τα οικονομικά μοντέλα που βιώνουν, τόσο θα υπάρχει και κατανάλωση.

Και όσο υπάρχει κατανάλωση θα υπάρχει και εμπόριο, άρα παραγωγή, άρα επιχειρηματικότητα. Επιχειρήσεις υγιείς που όσο επιχειρούν θα συνεχίζουν να παράγουν υψηλές αξίες, να ικανοποιούν ανάγκες, να κάνουν ευτυχισμένους τους ανθρώπους.

Αγαπητοί Φίλοι,

Το Τσαρούχι και η Louis Vuitton θα εναλλάσονται αδιάκοπα μέσα στις εποχές, τα κράτη, και τις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Η ζωή θα συνεχίζεται, τα οικονομικά μοντέλα θα διαδέχονται το ένα το άλλο, αλλά αυτό που θα παραμένει διαρκώς σταθερό, ακλόνητο μέσα στον χρόνο, οτιδήποτε κι αν συμβεί, θα είναι μόνον "οι αξίες". Οι πραγματικές, υψηλές αξίες. Μόνον αυτές θα υπάρχουν πάντοτε ικανές να στηρίζουν διαχρονικά κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Να επιβραβεύουν την αγνή πρόθεση, τη δημιουργική σκέψη, έναν καλό σκοπό. Να ικανοποιούν ανάγκες και να παράγουν ευτυχία.

Όσο υπάρχουν άνθρωποι.